Ecodesign (Ekoprojekt) – co to jest i co wprowadza?

Współczesne społeczeństwa zużywają coraz więcej energii elektrycznej ze szkodą dla środowiska. Ekoprojekt to odpowiedź na rosnącą popularność rozwiązań niskoemisyjnych.

Unia Europejska coraz więcej uwagi poświęca kwestiom ekologicznym. Dyrektywa Ecodesign to projekt wpisujący się w ten nurt. Obowiązujące od 1 stycznia 2020 r. przepisy znacząco wpływają na parametry, jakie muszą spełniać urządzenia w związku ze zużyciem energii elektrycznej. Zwiększenie efektywności energetycznej urządzeń i zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko to cel Ekoprojektu.

Ecodesign – co to jest?

Ecodesign, czyli inaczej Ekoprojekt, to Dyrektywa Parlamentu Europejskiego o numerze 2005/32/WE wprowadzająca regulacje dotyczące efektywności energetycznej produktów związanych z energią, np. kotłów grzewczych. Celem Dyrektywy jest zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko urządzeń grzewczych i elektrycznych poprzez poprawę ich parametrów. Dokument ten wszedł w życie 1 stycznia 2020 r. i od tego momentu produkowane w Unii Europejskiej urządzenia muszą spełniać jego wymogi dotyczące niskoemisyjności. Wymagania Ekoprojektu dotyczą różnych grup urządzeń, m.in. kotłów grzewczych, ogrzewaczy pomieszczeń i podgrzewaczy wody, lodówek i urządzeń chłodniczych, komputerów, pomp, odkurzaczy itp.

Inicjatywa jest odpowiedzią na coraz większe zapotrzebowanie na energię elektryczną oraz problem emisji gazów cieplarnianych do atmosfery ziemskiej. Przyjmuje się, że o wpływie na środowisko nawet w 80% decyduje etap projektowy wielu urządzeń. Jednak poza aspektem ekologicznym Ekoprojekt ma na celu również uniezależnienie się od importu oraz zwiększenie bezpieczeństwa dostaw we wszystkich krajach unijnych. Ważną kwestią jest ujednolicenie przepisów we wszystkich państwach członkowskich.

Dyrektywa Ecodesign określa dwa rodzaje wymogów dla producentów urządzeń: ogólne i szczególne. Ogólne dotyczą kwestii takich jak spełnienie wymogu efektywności energetycznej, poinformowanie użytkownika o sposobie użytkowania i utylizacji z jak najmniejszym negatywnym skutkiem dla środowiska czy przeanalizowanie cyklu życia produktu, aby zoptymalizować projekt. Wymogi szczególne określają konkretne parametry i wartości graniczne, jakie powinno spełniać urządzenie, np. maksymalny poziom zużycia energii elektrycznej.

Ekoprojekt – wymagania dla urządzeń grzewczych

Dyrektywa unijna wprowadza znaczące zmiany również dla kotłów grzewczych. Dotyczą one badania sprawności oraz emisyjności urządzeń nie dla mocy nominalnej, lecz obniżonej (o 30% dla kotłów ładowanych automatycznie i nawet 50% dla kotłów ładowanych ręcznie). W rzeczywistości urządzenia pracują właśnie z tą obniżoną wartością mocy, ponieważ warunki projektowe (temperatury sięgające −20℃) występują w Polsce zazwyczaj tylko przez kilka dni w ciągu roku. Zaprojektowana moc urządzeń jest więc wykorzystywana sporadycznie. Ecodesign zakłada, że urządzenia przez 85% czasu pracy pracują z mocą zredukowaną.

Sezonowa efektywność energetyczna kotła grzewczego powinna być na wysokim poziomie, natomiast emisyjność na jak najniższym. Przy wyznaczeniu efektywności kotła uwzględniana jest też energia elektryczna, którą kocioł zużywa na procesy wewnętrzne. Po odjęciu tej wartości urządzenie nadal musi gwarantować sprawność na wysokim poziomie – w kotłach o mocy do 20kW powinna ona wynosić minimum 75%. Do określania sezonowej sprawności ekoprojekt wykorzystuje średnią ważoną sprawności z pracy przy mocy znamionowej i mocy zredukowanej.

Kotły z certyfikatem Ecodesign produkują nawet do 90% mniej zanieczyszczeń w porównaniu do urządzeń sprzed wprowadzenia Dyrektywy. Dla Użytkowników poprawa efektywności pracy urządzeń grzewczych ma wpływ na obniżenie kosztów eksploatacyjnych.

Oprócz sprawności Ekoprojekt podnosi też kwestię niskoemisyjności. Ta wartość jest także wyznaczana z wykorzystaniem średniej ważonej przy emisji znamionowej i zredukowanej. Przy wyznaczaniu poziomu emisyjności pod uwagę bierze się następujące czynniki:

• emisja cząstek stałych,
• emisja gazowych związków organicznych,
• emisja tlenku węgla i azotu.

Wartości emisji poszczególnych zanieczyszczeń są ściśle określone w zależności od typu kotła i rodzaju ładowania.

Jakie zmiany wprowadza Ecodesign?

Dotychczas klasy kotłów wyznaczała Polska Norma PN EN 303-5:2012 z 2012 roku. Dokument ten opierał się na 3-stopniowej skali (3, 4 i 5). Klasa 5 najwyższa jest najbliżej spełnienia wymagań Dyrektywy Ekoprojektu, jednak nie zawsze kotły tej klasy otrzymają certyfikat Ecodesign. Warto zwrócić na to uwagę przy podejmowaniu decyzji o zakupie. Powodem takiej sytuacji są różnice w wymaganiach i badaniach. Europejską Dyrektywę uznaje się za bardziej restrykcyjną od Polskiej Normy.

Rządowy program „Czyste Powietrze”, który zajmuje się dofinansowanie wymiany źródeł ciepła na bardziej ekologiczne, dopuszcza jedynie urządzenia z certyfikatem Ecodesign.