Osiadanie budynku – ile trwa i dlaczego powstają pęknięcia?

Osiadanie budynku, a właściwie nierównomierny przebieg tego procesu, jest związane z wywieraniem nacisku na podłoże pod budynkiem, które w związku z tym ulega stopniowemu odkształceniu. Skutkiem nierównomiernego osiadania są pęknięcia elementów budynku, najczęściej ścian i stropów.

Zakładane osiadanie budynku powinno zostać wzięte pod uwagę na etapie projektowania każdego obiektu budowlanego. Sposób kalkulacji tego parametru określa norma dotycząca projektowania elementów posadowienia budynków.

Co to jest osiadanie budynku?

Osiadanie budynku jest wywołane przez stopniowe obniżanie pierwotnej rzędnej terenu pod budynkiem na skutek długotrwałego oddziaływania na podłoże ciężaru obiektu. Takie pionowe przemieszczanie budynku skutkuje jego powolnym zagłębianiem się w gruncie. Określenie prawdopodobnej wielkości osiadania obiektu (na podstawie skalkulowanego obciążenia wywieranego przez budynek oraz parametrów podłoża) jest realizowane na etapie projektowania elementów posadowienia budynku.

Są różne przyczyny nierównomiernego osiadania budynku. Do najczęstszych należy występowanie skomplikowanych warunków gruntowo-wodnych na obszarze, na którym został wzniesiony dany obiekt budowlany. Zjawisko niejednolitych pionowych przemieszczeń podłoża pod budynkiem może być spotęgowane w sytuacji, gdy grunt pod obiektem wykazuje znaczny stopień nawodnienia. Z tego względu nie zaleca się, aby wznosić budynki w miejscach, gdzie są zlokalizowane cieki wodne, kanały lub starorzecza. Nierównomierne osiadanie budynku może wystąpić także wtedy, gdy podłoże pod nim jest zbyt plastyczne lub gdy znajdują się w nim cząstki organiczne podatne na procesy gnilne.

Jak długo przebiega osiadanie budynku?

Budynek osiada najbardziej intensywnie w pierwszych latach eksploatacji. Określenie całkowitej długości tego procesu nie jest możliwe, ponieważ zależy on od wielu czynników (m.in. nawodnienia podłoża czy podatności na cykliczne zamrażanie-rozmrażanie). Należy pamiętać, że każdy obiekt budowlany podlega osiadaniu. Jeśli proces przebiega w sposób równomierny, będzie on nieodczuwalny dla użytkowników budynku. W związku z tym na etapie projektowania i realizacji obiektu należy podjąć działania, które ograniczą ryzyko nierównomiernego osiadania.

Jak rozpoznać, że budynek nieprawidłowo osiada?

Nierównomierne osiadanie budynku zazwyczaj objawia się:

• niespodziewanym pojawieniem się rys i pęknięć na ścianach znajdujących się wewnątrz i na zewnątrz obiektu budowlanego, a także na wylewkach posadzkowych;
• zauważalnymi nierównościami na podłogach;
• brakiem płynności przy otwieraniu skrzydeł okien i drzwi (wrażenie ich opadnięcia i tarcia o podłoże);
• niespodziewanym pojawieniem się szczelin pomiędzy granicą otworu a ramami okiennymi i drzwiowymi;
• odczuciem jednostronnego przechyłu budynku;
• spływem wody w miskach umywalkowych, zlewach oraz wannach i brodzikach prysznicowych w niezgodną stronę w odniesieniu do wykonanego spadku;
• awariami dotyczącymi funkcjonalności kanalizacji lub jej całościowym uszkodzeniu;
• powstaniem przechyłu lub pęknięć na płaszczyźnie przewodów kominowych.

Osiadanie budynku ‒ jak ograniczyć pęknięcia?

Jak wspomniano powyżej, ograniczenie nierównomiernego osiadania budynku powinno zostać wzięte pod uwagę przed rozpoczęciem i w trakcie wykonywania robót związanych z budową obiektu. W tym celu na etapie projektowania budynku należy założyć odpowiednie parametry podłoża pod budynkiem, które będzie mogło przyjmować obciążenie od obiektu w równomierny sposób, bez miejscowego nadmiernego odkształcania się. Równie istotne jest przyjęcie odpowiedniej rzędnej posadowienia obiektu, której poziom będzie przebiegał poniżej poziomu przemarzania gruntu występującego na danym obszarze. Takie działanie minimalizuje możliwość cyklicznego zamrażania-rozmrażania podłoża pod obiektem, które w pewnych sytuacjach może doprowadzić do punktowego wypiętrzania gruntu bezpośrednio pod budynkiem i skutkować wystąpieniem nierównomiernego osiadania. Oczywiście warunkiem uniknięcia nierównomiernych przemieszczeń jest także zapewnienie odpowiednich parametrów podłoża pod budynkiem, które umożliwiają równomierne przejęcie parcia obiektu. W tym celu konieczne jest doprowadzenie istniejącego gruntu do stanu, w którym będzie on wykazywał odpowiednią nośność na całym obszarze pod budynkiem (m.in. poprzez zagęszczanie), lub zastosowanie odpowiednich zabiegów (np. stabilizacji lub wymiany gruntu), które zwiększają nośność podłoża. W sytuacji gdy na obszarze wokół obiektu i pod nim występują grunty o znacznym nawodnieniu lub jest możliwe okresowe podnoszenie poziomu zwierciadła wód gruntowych, warto przemyśleć kwestie wykonania odpowiedniego drenażu.