Więźba krokwiowo-jętkowa ‒ rozpiętość, rzut i budowa

Więźba krokwiowo-jętkowa to konstrukcja dachowa o stosunkowo niskich kosztach wykonania, umożliwiająca efektywne zagospodarowanie przestrzeni poddasza.

Tradycyjna więźba krokwiowo-jętkowa to klasyczny przykład dachu rozporowego, w którym nie występują podpory pośrednie. Konstrukcja tego typu może być także podparta poprzez ściany stolcowe.

Czym charakteryzuje się więźba krokwiowo-jętkowa?

Dach krokwiowo-jętkowy jest jedną z prostszych więźb dachowych. Klasyczna konstrukcja tego typu zazwyczaj jest wykonywana w budynkach, w których odległość pomiędzy ścianami zewnętrznymi wynosi od 7 do 9 m. Zastosowanie poziomej jętki rozpierającej pary krokwi umożliwia ich wydłużenie bez zmniejszenia parametrów stateczności. Długość pojedynczej belki krokwiowej w takim dachu wynosi ponad 4,5 m. Podparcie dachu jętkowego zazwyczaj znajduje się w ⅔ rozpiętości krokwi, licząc od spodu dachu. Dolna część pod jętką z reguły ma 4,5 m, a górny fragment do 2,7 m. Typowe nachylenie połaci dachu jętkowego wynosi od 35° do 60°.

Elementami podpierającymi krokwie w ich dolnej części i przenoszącymi obciążenia na niżej położone elementy konstrukcyjne budynku są murłaty. Tego rodzaju belki drewniane zazwyczaj mają kwadratowy kształt przekroju poprzecznego o wymiarach 14×14 cm lub 16×16 cm. Ukośne krokwie z reguły mają wymiary o wartości 8×16 lub 10×20 cm. Przekrój jętek najczęściej wynosi 12×14 lub 14×16 cm.

Czym jest więźba płatwiowo-jętkowa?

Klasyczna więźba krokwiowo-jętkowa jest stosowana w budynkach o rozpiętości ścian zewnętrznych nieprzekraczającej 9 m. Dach z poziomym rozparciem tego typu można wykonać również w obiektach o większej odległości między podporami. W takim przypadku konieczne jest jednak dodatkowe podparcie konstrukcji zapobiegające utracie stateczności przez jętkę. Dodatkowymi elementami konstrukcyjnymi są w takiej sytuacji poziome płatwie oraz pionowe słupy. Elementy pionowe są w dolnej części oparte na belkach podwalinowych, a w górnej spięte podłużnymi płatwiami. Dodatkowymi wzmocnieniami słupów są ich ukośne zastrzały ‒ miecze. Zależnie od rozpiętości dachy jętkowe mogą mieć jedną lub dwie ściany stolcowe.

Jak wykonać połączenie jętki z krokwią?

Jętka jest elementem konstrukcyjnym pracującym na ściskanie. Zastosowanie tego rodzaju rozparcia, oprócz zapewnienia ogólnej stateczności układu, znacznie ogranicza wartości ugięć. Zmniejszenie przemieszczeń dotyczy zarówno oddziaływania ciężaru własnego konstrukcji, jak i sił wywołanych parciem i ssaniem wiatru. W przypadku wystąpienia znacznych obciążeń od parcia nadmiernie obciążona połać dachu może poprzez jętkę przenieść nacisk na drugą. 

Właściwe wykonane połączenie krokwi z jętką powinno zapewniać rozparcie sąsiadujących ukośnych belek. Klasycznym przykładem poprawnej konstrukcji takiego węzła jest połączenie na tzw. jaskółczy ogon. Zespolenie to wymaga właściwego obrobienia okolicy styku. Kwestia ta dotyczy zarówno końca jętki, jak i miejsca w krokwi, w którym ma wystąpić rozparcie. Dzięki odpowiedniemu ukształtowaniu oba elementy konstrukcyjne „zahaczają” się wzajemnie, co umożliwia przekazanie sił. Wzmocnieniem połączenia na jaskółczy ogon z reguły jest dębowy kołek lub łącznik metalowy umieszczony w otworze przechodzącym przez krokiew i jętkę. 

W nowoczesnym budownictwie poprawne połączenie jętki i krokwi można wykonać z użyciem płytek perforowanych. Realizując taki wariant zespolenia, należy ukształtować obydwa końce jętki w taki sposób, aby całym przekrojem poprzecznym przylegała do spodniej powierzchni krokwi. Łączniki metalowe zapewniające stabilność połączenia są w takim przypadku mocowane w bocznych strefach węzła (po obu stronach). Najczęściej do tego celu wykorzystuje się płytki gwoździowane (perforowane) lub kolczaste.

Podstawowym błędem podczas wykonywania połączenia krokwi z jętką jest zamocowanie jętki do bocznych stron sąsiadujących krokwi bez odpowiedniego nacięcia elementów, tylko z użyciem samych łączników mechanicznych, np. śrub. W takim przypadku przekazanie sił ściskających na jętkę jest niemożliwe, co może doprowadzić do utraty stateczności przez cały układ.

Zalety dachu jętkowego

Jedną z podstawowych zalet dachu krokwiowo-jętkowego jest fakt, iż umożliwia on efektywne zagospodarowanie przestrzeni poddasza. Konstrukcja tego typu ogranicza liczbę niepożądanych skosów, co także ułatwia prace aranżacyjne w pomieszczeniach znajdujących się pod dachem. Dach tego typu jest również rozwiązaniem ekonomicznym i stosunkowo prostym w wykonaniu. Korzystny schemat statyczny i ogólna sztywność sprawiają, że więźba krokwiowo-jętkowa nie jest podatna na działanie wiatru.