Wentylacja w domu ‒ mechaniczna czy grawitacyjna?

Wentylacja mechaniczna lub wentylacja grawitacyjna ma za zadanie zapewnić wymianę zanieczyszczonego powietrza na świeże, które jest domownikom niezbędne do oddychania, a także do prawidłowej pracy wielu urządzeń, takich jak kotły, kominki czy kuchenki gazowe.

Projekt systemu wentylacji grawitacyjnej lub mechanicznej określa się już na etapie planowania domu. Specjalista, mając rzuty kondygnacji domu, dane o przeznaczeniu pomieszczeń i kubaturze budynku, a także uwzględniając odpowiednie przepisy, oblicza wymaganą ilość powietrza oraz opracowuje plan instalacji. 

Wentylacja grawitacyjna w domu

Wentylacja grawitacyjna (nazywana potocznie naturalną) jest w naszym kraju bardzo popularna, co wynika z jej nieskomplikowanego wykonawstwa i przywiązania inwestorów do tradycji. Jednak w obecnie budowanych domach, które są dobrze ocieplone i mają szczelne okna, wentylacja grawitacyjna często nie działa właściwie – zimą zbyt intensywnie (co powoduje wychładzanie pomieszczeń), a latem niewystarczająco. Siłą napędową wentylacji grawitacyjnej jest bowiem różnica gęstości powietrza ciepłego w pomieszczeniach i chłodnego na zewnątrz budynku. 

Przyjmuje się, że instalacja tego typu pracuje najlepiej, gdy temperatura na dworze wynosi ok. 10℃. Często natomiast przestaje działać latem, kiedy temperatury wewnątrz i na zewnątrz domu mają podobną wartość. Z kolei zimą, gdy różnica temperatury jest duża, siła ciągu w kanałach wentylacyjnych staje się nawet zbyt mocna. Dlatego w nowoczesnym wydaniu systemu wentylacji grawitacyjnej stosuje się nawiewniki lub nawietrzaki oraz odpowiedniej wysokości i średnicy kanały wentylacyjne.

Nawiewniki zazwyczaj montuje się ramie skrzydła okiennego lub na ościeżnicy (niekiedy w roletach zewnętrznych). Mają one za zadanie zapewnić stały dopływ powietrza do pomieszczeń, a w efekcie jego ciągłą wymianę. Można od razu zamówić okna (także dachowe) z nawiewnikami, ale możliwe jest również zainstalowanie ich w oknach już zamontowanych (koszt takiego nawiewnika z montażem to ok. 250 zł).

Nawietrzaki umieszcza się w ścianach zewnętrznych na wysokości ok. 2 m od podłogi, bowiem powietrze na tej wysokości jest na tyle ciepłe, że to napływające z zewnątrz nagrzewa się od niego i nie powoduje powstawania przeciągów. Inna opcja to zakup nawietrzaków z grzałką elektryczną o niewielkiej mocy. Ceny zwykłych nawietrzaków zaczynają się od 70 zł, a wersja z grzałką ­kosztuje ok. 190 zł.

Kanały wentylacyjne wywiewne (nazywane potocznie kominami) zakończone kratką powinny – zgodnie z przepisami – znajdować się w kuchni, łazience, toalecie oraz pomieszczeniach bez okien (np. w garderobie, pralni). Aby skutecznie usuwały zużyte powietrze, muszą być prowadzone pionowo (ich odchylenie od pionu może wynosić maksymalnie 30 stopni). Kanały wentylacyjne trzeba wyprowadzić ponad dach na taką wysokość i w takim miejscu, aby nie dochodziło do zakłócenia ciągu. Jeśli konieczne jest wzmocnienie ciągu w kanałach wentylacyjnych, można stosować nasady kominowe. Do wyboru są nasady stałe, samonastawne lub obrotowe. Intensywność wywiewu zwiększy się także, gdy założysz na wylotach kanałów wentylacyjnych wentylatory wyciągowe zamiast zwykłych kratek. Jeszcze inne rozwiązanie to montaż wentylatorów kanałowych, które są polecane, gdy długość przewodu w pionie przekracza 4 m.

Pamiętaj również o tym, że wentylacja grawitacyjna wymaga swobodnego przepływu powietrza pomiędzy pomieszczeniami. Nie mogą być one zatem szczelnie od siebie oddzielone. Z tego względu pod drzwiami wewnętrznymi pomiędzy pokojami powinna znajdować się szczelina o wysokości 1–1,5 cm, a drzwi do łazienki muszą mieć zamontowane kratki, otwory lub zwiększoną szczelinę. 

Wentylacja mechaniczna 

W nowo budowanych domach energooszczędnych i pasywnych wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna z rekuperacją, czyli wentylacja z odzyskiem ciepła jest konieczna, aby można było osiągnąć niski poziom zapotrzebowania budynku na energię do jego ogrzewania. Jest to odpowiednia wentylacja w domu bez komina. W tym systemie zyskujesz ciągły i kontrolowany napływ świeżego powietrza (bez kurzu i wilgoci) oraz usuwanie zużytego. Dzięki możliwości odzyskiwania ciepła z usuwanego powietrza mniej zapłacisz za ogrzewanie. Z tego względu coraz więcej inwestorów decyduje się na zastąpienie wentylacji grawitacyjnej przez nowoczesny system wentylacji mechanicznej z rekuperacją. Do wyboru masz jej dwa rodzaje – system scentralizowany (centralny) lub zdecentralizowany (lokalny).

Wentylacja mechaniczna scentralizowana

Składa się z systemu kanałów nawiewnych i wywiewnych o odpowiedniej średnicy i długości, rekuperatora (czyli centrali wentylacyjnej), czerpni i wyrzutni powietrza. Przez rekuperator przepływają dwa strumienie powietrza – jeden to ogrzane powietrze usuwane z domu, a drugi strumień płynie z zewnątrz i nagrzewa się w urządzeniu ciepłem powietrza usuwanego. Co ważne, oba strumienie nie mieszają się ze sobą, więc nie ma obawy, że do domu wrócą zanieczyszczenia, kurz czy zapachy. Świeże i ogrzane powietrze jest dostarczane kanałami zakończonymi anemostatami nawiewnymi do salonu i sypialni. Natomiast zużyte powietrze jest wyciągane przez anemostaty wywiewne umieszczone w kuchni, łazienkach i pomieszczeniach gospodarczych.

Przygotowanie projektu wentylacji mechanicznej należy powierzyć projektantowi z odpowiednimi uprawnieniami. W dokumentacji podane zostanie m.in. miejsce, w którym najlepiej umieścić rekuperator, trasy poprowadzenia kanałów, a także zestawienie potrzebnych materiałów, co ułatwi ocenę kosztu tej inwestycji.

Za projekt instalacji wentylacji mechanicznej oraz jej ułożenie, montaż rekuperatora oraz regulację systemu w domu o powierzchni 150 m2 zapłacisz w sumie od 14 do 25 tys. zł (koszt zależy m.in. od wybranego materiału kanałów i sterowania). W instalacji wentylacyjnej z rekuperatorem można zastosować GWC (gruntowy wymiennik ciepła). Jego zadaniem jest dostarczanie do rekuperatora powietrza po wstępnej obróbce: zimą cieplejszego, a latem chłodniejszego od powietrza zewnętrznego. 

Wentylacja mechaniczna zdecentralizowana

To stosunkowo nowe rozwiązanie na rynku, które szczególnie poleca się do domów modernizowanych. Będzie to odpowiednia wentylacja w domu drewnianym. Wynika to ze znacznie prostszego montażu tej wentylacji. Nie ma w niej bowiem sieci kanałów, a wymiana powietrza odbywa się dzięki zamontowaniu zewnętrznej minicentrali w otworze umieszczonym w ścianie. W każdym tego typu urządzeniu umieszczony jest wymiennik ciepła, wentylator zasilany prądem oraz zestaw filtrów powietrza.

Co kilkadziesiąt sekund kierunek przepływu powietrza zmienia się, więc z pomieszczenia usuwane jest powietrze zużyte, a w to miejsce napływa świeże, ale ogrzane ciepłem z powietrza usuwanego. Koszt zakupu minicentrali wraz ze sterowaniem dla domu o powierzchni 150 m2 (potrzebnych będzie 5 urządzeń) wynosi 15‒17 tys. zł.

Uwaga! Jeśli w domu z wentylacją mechaniczną planujesz zamontować kominek, powinieneś wybrać wkład określany potocznie jako szczelny. W praktyce oznacza to, że należy kupić model, który będzie czerpał powietrze do spalania z zewnątrz specjalnym kanałem nawiewnym (zwykle o średnicy 16–20 cm). W domu niepodpiwniczonym kanał układa się w gruncie pod podłogą parteru, natomiast w domach podpiwniczonych prowadzi się go pod stropem piwnicy.